Paylaşımlı Ekran Kartı Nedir?

Hepimiz, “canavar” gibi birer oyuncu olduğumuz için bilgisayar donanım bileşenlerinden hangilerinin, ne işe yaradığını büyük oranda biliyoruz. Bilgisayarlarımızda, görsel verilerin işlenmesinden ve hazırlanan görüntülerin iletilmesinden sorumlu olan ekran kartı söz konusu olduğunda ise işler biraz farklılaşabiliyor. Çünkü ekran kartları, paylaşımlı ve paylaşımsız (discrete/ayrık) şeklinde kendi içinde ikiye ayrılıyor. İşlemci, SSD, anakart gibi birimler “paylaşımlı” diye adlandırılmazken ekran kartı nasıl olup “paylaşımlı” adını alabiliyor? Gelin, konunun detaylarına göz atalım.

Paylaşımlı Çözümler Sayesinde Birçok Bilgisayar Çift Ekran Kartına Sahip

Bir oyun oynarken, film izlerken ya da grafik bakımından sistemi uğraştırıcı uygulamalar kullanırken ekran kartları, görsel hesaplama tarafında büyük rol oynuyor. Standart ekran kartları, genellikle ayrı bir donanım parçası olarak satılıyor ve bilgisayarın anakartına takılarak kullanılıyor. Yüksek performans gerektiren işlemler için tasarlanan ve genellikle kendine ait video bellekleri (VRAM) bulunan çözümler, masaüstü bilgisayarlarda genellikle iri kıyım birer donanım birimi hâline geliyor. Laptop modellerinde ise anakartın uygun bölümüne konumlandırılan bir grafik işlemci (GPU) birimi ve bellek modülleri, masaüstü bilgisayarlardaki ekran kartının işlevini üstleniyor.

Paylaşımlı ekran kartları ise bilgisayarın işlemcisine entegre yapıdaki grafik işlemcilerini temsil ediyor. Her ne kadar adı “kart” olarak geçse de işlemci içindeki minik bir grafik işlemcisi olan paylaşımlı ekran kartları, kendilerine ait bir grafik belleği bulunmadığından dolayı bilgisayarın sistem belleğinden yararlanıyor. İşte “paylaşımlı” sözcüğünün de çıkış noktası burası oluyor. Zira sistem belleği, diğer donanım bileşenleri tarafından değerlendirilirken işlemci içinde entegre bulunan grafik işlemci için tahsis edilen belirli bir miktar RAM, yalnızca grafik işlemci tarafından VRAM olarak kullanılıyor. Bir donanım bileşeni olarak anakarta takılan ya da oyun bilgisayarlarına konumlandırılan güçlü ekran kartlarından farklı olarak daha az güç tüketen ve günlük kullanım için yeterli performans sunan paylaşımlı ekran kartları yoğun grafik işlemleri için sınırlı kalabiliyor. Başlıkta da belirttiğimiz gibi birçok bilgisayarda hem ayrık hem de paylaşımlı ekran kartı bulunduğundan, kullanıcılar, teorik olarak çift ekran kartlı bilgisayarlar kullanıyorlar.

Paylaşımlı Ekran Kartları Nerede Kullanılıyor ve Nasıl Görüntü Aktarıyor?

Sahip olduğu çeşitli avantajlar nedeniyle oldukça geniş bir kullanım alanına sahip paylaşımlı ekran kartları, az enerji tüketip düşük düzeyde ısınmalarıyla farklı birimlerin içine dâhil ediliyor.

• Dizüstü Bilgisayarlar: Üstün oyun ya da render performansı vadetmek yerine yüksek genel performans ve uzun pil ömrü vadeden laptop modellerinde, genellikle paylaşımlı ekran kartlarına yer veriliyor. Günlük kullanım, ofis uygulamaları ve temel multimedya işleri için yeterli performans sunan paylaşımlı ekran kartları, ilgili bilgisayarların soğutma çözümlerinin sadeleşmesini ve tasarımlarının kompakt hâle gelmesine katkıda bulunuyor.
• Ofis Bilgisayarları: Gerek masaüstü formunda gerekse neredeyse bir avuç büyüklüğünde -ki Intel’in NUC serisi cihazları buna güzel bir örnektir-, ofis bilgisayarları, paylaşımlı ekran kartlarının en çok kullanıldığı bilgisayarlar oluyor.
• Medya Merkezleri ve HTPC’ler (Home Theater PC): Eskisine kıyasla kullanım oranları azalmaya başlasa da film izlemek, müzik dinlemek ve temel düzeyde grafiklere sahip oyunlar oynamak için kullanılan medya merkezleri ve HTPC’ler, paylaşımlı ekran kartları sayesinde düşük güç tüketip son derece sessiz çalışıyor.

Bunlara ek olarak eğitim süreçlerinde kullanılan öğrenci bilgisayarları, gömülü sistemler, IoT aygıtları ve eğlence sistemleri de paylaşımlı ekran kartlarından yararlanıyor.

Masaüstü bilgisayarlara takılan ekran kartları, başlı başına birer donanım birimi olduğundan, bağlantı noktaları da eksiksiz şekilde üzerlerinde bulunuyor. HDMI, DisplayPort gibi bağlantı noktaları, haricî veya ayrık ekran kartlarının bir parçası oluyor. Peki, işlemci içinde yer alan grafik işlemcisi, görüntüleri nasıl monitör ya da televizyon gibi birimlere aktarabiliyor? Konumlandırıldığı anakartta yer alan bağlantı noktaları aracılığıyla tabii ki. Laptop, masaüstü bilgisayar, NUC gibi farklı bilgisayar modellerinin anakartlarında, tercih edilen çözüme de bağlı olarak VGA, DVI, HDMI ve DisplayPort gibi bağlantı noktaları bulunuyor. Bu sayede grafik işlemcisinin hazırlayıp sistem belleğine aktardığı görüntüler, görüntü birimine kolayca iletilebiliyor.

Bugünün teknolojisiyle standart ekran kartlarının yerini almak için pek yeterli olmasa da fena sayılmayacak bir performansla gelen paylaşımlı ekran kartları, Monster tarafından geliştirilen oyun bilgisayarı ve iş bilgisayarları modellerinde de boy gösteriyor. Bu sayede; Abra, Tulpar ve Semruk serisi oyun bilgisayarları, masaüstü kullanım süreçlerinde daha az güç tüketiyor. Huma serisi iş ve ofis bilgisayarları ise akıcı ve tatmin edici bir kullanım deneyimi yaşatıyor. 

Paylaşımlı Ekran Kartı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. Paylaşımlı ekran kartı ile oyun oynanır mı?

• Paylaşımlı ekran kartları, düşük-orta seviye grafik gereksinimi olan oyunları çalıştırabilir. Ancak, yüksek grafik kalitesi ve performans isteyen oyunlar için yeterli gelmeyebilir. Daha iyi oyun performansı için ayrık ekran kartları tercih edilmelidir. Paylaşımlı kartlar, genellikle günlük işler ve basit oyunlar için uygundur.

2. Paylaşımlı ekran kartına harici ekran kartı takılır mı?

• Paylaşımlı ekran kartına sahip bir bilgisayara harici ekran kartı eklemek mümkündür. Masaüstü bilgisayarlarda PCIe yuvalarına ayrık ekran kartı takılabilir. Laptoplarda ise harici GPU kutuları kullanılarak bu işlem yapılabilir. Bu şekilde daha yüksek performanslı bir ekran kartı kullanılabilir.

3. Paylaşımlı ekran kartı belleği nasıl yükseltilir?

• Paylaşımlı ekran kartlarının belleği, sistem belleğinden (RAM) kullanıldığı için direkt olarak artırılamaz. Ancak, sistem belleğini artırarak ekran kartına daha fazla bellek tahsis edilebilir. BIOS veya UEFI ayarlarından, grafik işlemcisine ayrılan bellek miktarı manuel olarak artırılabilir.

4. Paylaşımlı ekran kartı olduğunu nasıl anlarız?

• Bilgisayarın grafik özelliklerine bakarak paylaşımlı ekran kartı olup olmadığını anlayabilirsiniz. Görev Yöneticisi veya Aygıt Yöneticisi’nde, “Intel HD Graphics” veya “AMD Radeon Vega” gibi entegre grafik isimleri varsa, bu paylaşımlı ekran kartı olduğunu gösterir. Ayrıca, sistem özelliklerinden de kontrol edilebilir.

5. Paylaşımlı ekran kartı iyi midir?

• Paylaşımlı ekran kartları, enerji verimliliği ve düşük maliyet avantajları sunar. Günlük kullanım, ofis işleri ve temel multimedya işlemleri için yeterlidir. Ancak, yüksek performans gerektiren oyunlar ve grafik tasarım gibi işlemler için yetersiz kalabilir. Bu durumlarda ayrık ekran kartları tercih edilmelidir.