NLP (Natural Language Processing) Doğal Dil İşleme Nedir?

Bilim kurgu filmleri, bizi her zaman geleceğin heyecan verici ve bazen de ürkütücü teknolojileriyle tanıştırıyor. Ridley Scott klasiklerinden “Blade Runner”daki replikantlar, ChatGPT ile daha bir anlamlı hâle gelen “Her” filmindeki yapay zekâ Samantha ve “Ex Machina”daki ileri düzey robot Ava, yapay zekâ ve doğal dil işlemenin (NLP-Natural Language Processing) insan yaşamını nasıl derinden etkileyebileceğine dair çarpıcı örnekler sunuyordu. Kısa zaman öncesine kadar “geleceğin” büyüleyici ve merak uyandıran tasvirleri olan bu teknoloji, artık günlük yaşantımızda da karşımıza çıkıyor. Peki, NLP nedir, nasıl çalışır, hangi alanlarda kendine yer bulur? Gelin, konunun detaylarına birlikte bakalım.

Makine Zekâsı ve Algoritmaların Dil Bilgisi: NLP

Bugün, akıllı cihazlardaki Apple Siri veya Google Asistan gibi dijital asistanlardan arama motorlarındaki otomatik kelime tamamlama ve makine çevirisi platformlarına dek birçok yararlı teknolojinin arkasında, kökleri “Turing Testi”ne kadar uzanan NLP bulunuyor. Bilgisayar bilimi ve yapay zekânın kesişim noktasında yer alan NLP, bilgisayarların, insan dilini anlama, yorumlama ve bu dili kullanarak üretim yapmasını mümkün kılan bir alan olarak tanımlanıyor. Belli başlı görevleri yerine getirmek üzere insan zekâsını taklit edebilecek şekilde programlanan makine zekâsının (yapay zekâ ve makine öğrenmesi), metin ve konuşma verilerini analiz edip ilgili metinlerden anlam çıkararak insanlarla daha doğal ve etkili iletişim kurulmasını sağlayan NLP, birkaç temel bileşenden meydana geliyor:

• Sözcüksel Analiz: Sözcüklerin köklerini ve morfolojik yapılarını analiz ediyor, kelimelerin temel anlamlarını belirliyor ve dilin diğer bileşenlerinde kullanılmak üzere veriler sağlıyor.
• Söz Dizimsel Analiz: Cümle yapısını ve sözcüklerin cümle içindeki ilişkilerini inceliyor, gramer kurallarına uygun cümle yapıları oluşturuyor ve doğru sözcük sıralamasını mümkün kılıyor.
• Anlamsal Analiz: Sözcüklerin ve cümlelerin anlamlarını analiz ediyor, bağlamı dikkate alarak doğru anlamın çıkarılmasını temin ediyor.
• Söylem Analizi: Cümlelerin birbiriyle ilişkisini ve metin içindeki tutarlılığı inceliyor, metnin genel anlamını anlamaya yardım ediyor.
• Edim Bilimsel Analiz: Konuşmanın bağlamını ve ima edilen anlamları değerlendiriyor, dilin, sosyal ve kültürel bağlamını dikkate alarak metni daha derinlemesine anlamayı sağlıyor.

En Güncel NLP Uygulamaları, Hayatımızı Kolaylaştırıyor

Doğal dil işleme imkânlarından yararlanan teknolojiler, gündelik yaşantımızı şekillendirirken daha önce veriye erişimi kısıtlı olan ya da hiç mümkün olmayan bireylerin de gereksinimlerine yanıt veriyor. Gerek kişisel alanda gerekse profesyoneller tarafından kullanılan en güncel NLP uygulamalarına göz atalım.

Chatbot ve Sanal Asistanlar: İnceleme yazısını, kısa süre önce Monster Notebook Blog sayfalarından okuduğunuz ChatGPT-4o (OpenAI), metin, ses ve görüntü girdilerini işleyebilme yeteneğiyle öne çıkıyor. Kullanıcı taleplerini anlamada ve yanıtlamada üstün performans gösteren platform; müşteri desteği, eğitim ve kişisel asistanlık gibi çeşitli alanlarda kullanılıyor. Amazon Alexa ve Google Asistan gibi dijital asistanlar da NLP teknolojilerini kullanarak kullanıcı komutlarını anlıyor ve gerçekleştiriyor.

Makine Çevirisi: Google Translate, dil bariyerlerini aşmada önemli bir araç olarak uzun süredir hizmet veriyor. 100’den fazla dili destekleyerek cümleleri ve paragrafları anında çevirebiliyor. Bu sistemin arka planında yer alan büyük dil modelleri ve gelişmiş sinir ağları, çevirilerin doğruluğunu artırıyor. DeepL Translator da anlam kaybını en aza indiren ve profesyonellerin tercih ettikleri bir başka popüler çeviri aracı olarak biliniyor.

Metin Hazırlama ve Özetleme: Yine inceleme yazısını kısa süre önce bu sayfalardan okuduğunuz Claude 3.5 Sonnet (Anthropic), özellikle tıbbi metinlerde üstün performans gösteriyor, metinleri özetliyor ve özgün metinler üretiyor. Kullanıcı verilerini izinsiz kullanmama politikasıyla öne çıkan sistem, popülerliğini her geçen gün artırıyor.

Görme ve İşitme Engelliler İçin Erişilebilirlik: Live Transcribe (Google), konuşmaları gerçek zamanlı metne dönüştürerek işitme engelli bireylerin, iletişim kurabilmelerini sağlıyor. Seeing AI (Microsoft) ise görme engelliler için nesneleri tanıyor ve metinleri okuyor, akıllı telefon yardımıyla görme engellilerin, çevrelerini daha iyi anlamalarına zemin hazırlıyor.

Eğitim ve Dil Öğrenme: Türkiye’de de oldukça fazla kullanıcısı olan Duolingo, dil öğrenmeyi oyunlaştırarak eğlenceli hâle getiriyor ve NLP ile kişiselleştirilmiş geri bildirimler sunuyor. Babbel da dil bilgisi ve kelime bilgisi üzerine yoğunlaşarak kullanıcıların gerçek hayatta kullanabilecekleri dil becerileri kazandırıyor.

Siz de teknoloji dünyasını yakından takip ediyor ve NLP tabanlı olup yerelde çalışan yapay zekâ uygulamalarını, sorunsuz şekilde kullanabilmeyi planlıyorsanız, elinizin altında, “canavar” gibi bir bilgisayar olmalı. Monster tarafından geliştirilen Tulpar AI Creator oyun bilgisayarı modelleri, en güncel teknolojileri, sorunsuz şekilde deneyimlemenizi ve yeni nesil oyunları, keyifle oynamanızı sağlayacak.

NLP Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

• Doğal dil işleme yöntemi nedir?

  • Doğal dil işleme (NLP), bilgisayarların insan dilini anlaması, analiz etmesi ve üretmesi için kullanılan yapay zeka dalıdır. Bu yöntem, metin ve konuşma gibi dil verilerinin işlenmesi ve yorumlanmasını sağlar.

• NLP algoritması nedir?

  • NLP algoritması, doğal dildeki verileri işlemek ve anlamlandırmak için kullanılan matematiksel ve istatistiksel yöntemlerdir. Bu algoritmalar, dilin yapısını ve anlamını analiz ederek görevleri yerine getirir.

• NLP ile neler yapılabilir?

  • NLP ile metin sınıflandırma, duygu analizi, makine çevirisi, metinden özet çıkarma, sesli komutları anlama ve yanıt verme, chatbotlar oluşturma gibi çeşitli dil tabanlı işlemler gerçekleştirilebilir.

• NLP’nin kullanım alanları nelerdir?

  • NLP, sağlık hizmetlerinde hasta verilerini analiz etme, müşteri hizmetlerinde chatbotlar oluşturma, pazarlama ve duygu analizi yapma, hukuki belgeleri işleme gibi birçok alanda kullanılır.

• Doğal dil işleme teknolojisi eğitimde hangi amaç için kullanılabilir?

  • NLP, eğitimde öğrencilerin dil becerilerini değerlendirme, dil öğrenme süreçlerini hızlandırma, metin analizleri yapma ve kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunma amaçları için kullanılabilir.

• NLP testi nedir?

  • NLP testi, doğal dil işleme modellerinin performansını ve doğruluğunu değerlendirmek için yapılan testlerdir. Bu testler, modellerin dil anlama, çeviri ve metin üretme gibi görevlerdeki başarısını ölçer.